Με τη με αριθμό 3787/2023 απόφασή του το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών,  εφαρμόζοντας, ιδίως, τις διατάξεις των άρθρων 1510 ΑΚ, 1513 ΑΚ και 1514 ΑΚ, καταλήγει στην παραδοχή ότι σε περίπτωση που η διαπροσωπική σχέση των διαδίκων γονέων μετά τη λύση του γάμου τους είναι συγκρουσιακή, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής κάθε προσπάθεια συναπόφασης, τότε το Δικαστήριο μπορεί να παρεκκλίνει από τον κανόνα του άρθρου 1513 ΑΚ, με τον οποίο καθιερώνεται ως νόμιμο σύστημα η κοινή γονική μέριμνα και να αναθέτει την αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας του τέκνου των διαδίκων στον ένα γονέα, εφόσον αυτό επιβάλλει το συμφέρον του ανηλίκου.

✔ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το νέο άρθρο 1513 Α.Κ. (όπως αυτό ισχύει μετά τις τροποποιήσεις του N. 4800/2021)  καθιερώνει την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας μετά τον χωρισμό των γονέων ως νόμιμο σύστημα, ώστε να μην είναι πλέον απαραίτητη η προσφυγή στο δικαστήριο για τη ρύθμιση της από κοινού άσκησής της. Στο άρθ. 1510 ΑΚ ορίζεται ότι η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του τέκνου, τη διοίκηση περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε κάθε δικαιοπραξία ή δίκη. Κατά, δε, το άρθρο 1514 ΑΚ, σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων, η ρύθμιση της γονικής μέριμνας γίνεται από το δικαστήριο. Με το άρθρο 1520 ΑΚ καθιερώνεται ελάχιστο τεκμήριο χρόνου επικοινωνίας του τέκνου με το γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει, καθοριζόμενο στο 1/3 του συνολικού διαθέσιμου χρόνου του τέκνου. Τέλος, από τα άρθρα 1485 ΑΚ, 1486 ΑΚ, 1489 ΑΚ και 1493 ΑΚ συνάγεται ότι οι γονείς έχουν κοινή και ανάλογη με τις δυνάμεις τους υποχρέωση να διατρέφουν το ανήλικο τέκνο τους.

✔ ΕΠΙ ΤΗΣ ΚΡΙΝΟΜΕΝΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ

Ο ενάγων άσκησε αγωγή, στην οποία εκθέτει ότι η εναγόμενη ασκεί την επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου τους ενάντια στο συμφέρον του, και με την οποία ζητά από το Δικαστήριο να αναθέσει την επιμέλεια αποκλειστικά στον ίδιο, καθώς η από κοινού άσκησή της είναι αδύνατη, λόγω των διαφωνιών των πρώην συζύγων και επειδή αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του παιδιού. Ζητά, δε, επικουρικώς, να ανατεθεί στους διαδίκους η συνεπιμέλεια του τέκνου και να ρυθμιστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του με τον ανήλικο υιό του. Η ενάγουσα, στην οποία έχει ανατεθεί προσωρινά η επιμέλεια του τέκνου που απέκτησε από το γάμο της με τον εναγόμενο, ζητεί, κυρίως, να ανατεθεί η επιμέλεια αποκλειστικά στην ίδια και να υποχρεωθεί ο εναγόμενος να της καταβάλει, για λογαριασμό του τέκνου τους, διατροφή σε χρήμα, ως συνεισφορά του.

✔ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το Δικαστήριο συνεκδίκασε τις δυο αγωγές, λόγω πρόδηλης συνάφειας, και απέρριψε την πρώτη, τόσο ως προς το κύριο αίτημα περί ανάθεσης της επιμέλειας του ανηλίκου αποκλειστικά στον ενάγοντα, όσο και ως προς το επικουρικό αίτημα περί συνεπιμέλειας, έκανε όμως δεκτό το αίτημα σχετικά με τη ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας του ενάγοντος με το τέκνο. Επίσης, έκανε εν μέρει δεκτή την αγωγή της ενάγουσας, αναθέτοντας την επιμέλεια του ανηλίκου αποκλειστικά στην ίδια, διατάσσοντας την απόδοση του τέκνου σε αυτή και υποχρεώνοντας τον εναγόμενο να της καταβάλλει μηνιαία διατροφή για λογαριασμό του τέκνου τους. Από τα ανωτέρω κριθέντα, το Δικαστήριο με την υπ’ αριθμ. 3787/2023 απόφασή του κατέληξε, ιδίως, στα ακόλουθα συμπεράσματα:

– Η συνέχιση της άσκησης της από κοινού επιμέλειας του τέκνου, μετά τη λύση του γάμου, προκρίνεται από το Δικαστήριο, όταν αποδεικνύεται η πρόθεση των γονέων να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αρμονικά για τη λήψη αποφάσεων που αφορούν το τέκνο.

– Αν, μετά τη λύση του γάμου, η σχέση των διαδίκων γονέων είναι συγκρουσιακή, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής κάθε προσπάθεια συναπόφασης, τότε η συνάσκηση της επιμέλειας οδηγείται σε δυσλειτουργία και το Δικαστήριο μπορεί να παρεκκλίνει από τον κανόνα της κοινής γονικής μέριμνας (άρθ. 1513 ΑΚ) και να διατάξει την κατανομή της. Να αναθέσει, δηλαδή, ορισμένες λειτουργίες της γονικής μέριμνας (π.χ. την επιμέλεια) στον ένα γονέα και τις υπόλοιπες (π.χ. τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση) στον άλλο γονέα ή και στους δυο από κοινού (άρθ. 1514 ΑΚ), εφόσον αυτό επιβάλλει το συμφέρον του ανηλίκου τέκνου.

– Το συμφέρον του ανηλίκου αποτελεί το κύριο κριτήριο που λαμβάνει υπόψη του το Δικαστήριο για τον προσδιορισμό της άσκησης της επιμέλειας του τέκνου. Η κρίση του δικαστή ως προς το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου διαμορφώνεται με βάση στοιχεία όπως, ιδίως, η καταλληλότητα των γονέων για διαπαιδαγώγηση και περίθαλψη του τέκνου, οι δεσμοί του τέκνου με γονείς και αδελφούς, καθώς και η προσωπικότητα, η οικονομική κατάσταση και οι συνθήκες κατοικίας του κάθε γονέα.  

– Η υπαίτια παράβαση απόφασης επικοινωνίας του τέκνου με τον γονέα, με τον οποίο το τέκνο δεν διαμένει, και η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε συνιστούν κακή άσκηση της γονικής μέριμνας και σε περίπτωση συστηματικής παράβασής τους το Δικαστήριο μπορεί να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας.

Ιφιγένεια Διαμαντοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑ.ΠΕΙ.
Υποψήφια Διδάκτωρ Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου