Η δυσάρεστη θέση, στην οποία μπορεί να βρεθεί ένας ανήλικος κληρονόμος μιας βεβαρημένης με υπέρογκα χρέη κληρονομιάς και τα δυσεπίλυτα και πολλές φορές ανυπέρβλητα προβλήματα που δημιουργούνται σε ανηλίκους κληρονόμους από κληρονομιαίες περιουσίες των οποίων το παθητικό υπερβαίνει το ενεργητικό αντιμετωπίζονται από το νομοθέτη με τη δυνατότητα αποποίησης της κληρονομίας εκ μέρους των γονέων του ανηλίκου τέκνου για λογαριασμό αυτού κατόπιν σχετικής ειδικής άδειας που χορηγείται με απόφαση του αρμοδίου Δικαστηρίου μετά από αίτηση των γονέων του εντός αποκλειστικής προθεσμίας τεσσάρων μηνών, όπως άλλωστε χορηγήθηκε και με τη με αριθμό 65/2022 απόφαση του Ειρηνοδικείου Νίκαιας στην κρινόμενη υπόθεση.

✔ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η αποποίηση κληρονομίας είναι μονομερής δικαιοπραξία αμετάκλητη με την οποία εκφράζεται η δήλωση βούλησης του προσωρινού κληρονόμου να μην αποδεχθεί οριστικά την επαγόμενη σε αυτόν κληρονομία. [1]  

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1847 ΑΚ – σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 1710 και 1711 του ΑΚ  – την κληρονομία που επάγεται αυτοδικαίως μετά το θάνατο προσώπου ή κατόπιν δημοσίευσης διαθήκης στους κληρονόμους του μπορεί να αποποιηθεί ο κληρονόμος εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών, που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της ή από τη δημοσίευση της διαθήκης. Αν δε γίνει η αποποίηση μετά την  πάροδο της προθεσμίας αυτής, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή (άρθ. 1850 ΑΚ). Η προθεσμία αυτή αναστέλλεται , σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1847 παρ. 3  του ΑΚ, από τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή.[2]

Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1848 ΑΚ και 812 ΚΠολΔικ η αποποίηση γίνεται με δήλωση στο Γραμματέα του Δικαστηρίου της κληρονομίας  και μάλιστα,  στην περίπτωση που γίνεται με αντιπρόσωπο, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, καθώς απαιτείται ειδική πληρεξουσιότητα. Όταν όμως πρόκειται να γίνει αποποίηση κληρονομίας για λογαριασμό ανηλίκου τέκνου υποβάλλεται κατ’ αρχήν αίτηση από τον εκπροσωπούντα αυτόν γονέα[3] στη Γραμματεία του αρμοδίου Δικαστηρίου με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθ. 739,740 και 797 ΚΠολΔικ) προκειμένου να ζητηθεί άδεια προς αποποίηση και η οποία χορηγείται από το Δικαστήριο, αφού αποδειχθεί[4] ότι αυτή η ενέργεια είναι η πλέον επωφελής και απαιτείται από το συμφέρον του ανηλίκου τέκνου, ενώ στη συνέχεια η αποποίηση της κληρονομίας δηλώνεται – δυνάμει της δικαστικής απόφασης που χορηγεί τη σχετική άδεια – στη Γραμματεία του αρμοδίου Δικαστηρίου. Κατά το χρόνο αυτό – από την υποβολή της αίτησης για παροχή άδειας αποποίησης και μέχρι τη δημοσίευση της απόφασης – αναστέλλεται η προθεσμία προς αποποίηση λόγω ανωτέρας βίας, αφού η αποποίηση κληρονομίας που θα γίνει από το νόμιμο εκπρόσωπο του ανηλίκου εξαρτάται από γεγονός που δεν μπορεί να αποτραπεί ακόμη και με τη λήψη μέτρων άκρας επιμέλειας και συνέσεως εκ μέρους του εκπροσώπου του ανηλίκου.

✔ ΕΠΙ ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ

– Στη συγκεκριμένη υπόθεση, κατόπιν του θανάτου προσώπου που κληρονομήθηκε εξ αδιαθέτου και την αποποίηση της κληρονομίας του εκ μέρους των ενηλίκων τέκνων του, επήλθε διαδοχή κατά ρίζες και στη θέση ειδικότερα του ενός εκ των αποποιουμένων υπεισήλθαν τα ανήλικα τέκνα του, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1813 παρ.2 και 1856 ΑΚ. Οι γονείς των ανηλίκων υπέβαλαν στη Γραμματεία του αρμοδίου Δικαστηρίου της κληρονομίας -εντός τεσσάρων μηνών από την αποποίηση της αιτούσας- αίτηση προς χορήγηση αδείας αποποίησης της κληρονομίας για λογαριασμό των ανηλίκων, καθώς η αποποίηση ήταν αναγκαία και ωφέλιμη για τη διοίκηση της περιουσίας των ανηλίκων.

– Με την με αριθμό 65/2022 απόφαση του Ειρηνοδικείου Νίκαιας χορηγήθηκε στους γονείς άδεια προς αποποίηση της κληρονομίας για λογαριασμό των ανηλίκων τέκνων τους, καθώς κρίθηκε πως είναι ωφέλιμη για τη διοίκηση της περιουσίας των ανηλίκων και πως η αποδοχή της κληρονομίας ακόμη και με το ευεργέτημα της απογραφής θα ήταν άσκοπη και αντίθετη προς το συμφέρον τους.

✔ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

– Η δικαστική απόφαση με την οποία χορηγείται άδεια αποποίησης κληρονομίας για λογαριασμό ανηλίκων τέκνων απαιτεί  εμπρόθεσμη και νομότυπη αίτηση. Οι γονείς του ανηλίκου τέκνου οφείλουν, αφού χορηγηθεί η δικαστική άδεια και πριν την παρέλευση της προθεσμίας να προβούν στη δήλωση αποποίησης της κληρονομίας ενώπιον του αρμοδίου Δικαστηρίου.

– Η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης οδηγεί σε πλασματική αποδοχή της κληρονομίας, σε βάρος των συμφερόντων του ανηλίκου, εφόσον αποδειχθεί ουσιώδης πλάνη των γονέων των ανηλίκων σχετικά με την ισχύουσα νομοθεσία για την αποποίηση.

*Την ανωτέρω υπόθεση χειρίστηκε επιτυχώς το Τμήμα εταιρικών πελατών της δικηγορικής εταιρείας Σιούφας και Συνεργάτες.

Ελεονώρα Αναγνώστου
Δικηγόρος
D.E.A. Droit Economique et Social
Université Paris IX – Dauphine

[1] Το δικαίωμα αποποίησης είναι διαπλαστικό , καθώς με την άσκησή του ο κληρονόμος χάνει την ιδιότητά του αυτή, έχει προσωποπαγή χαρακτήρα , δεν κατάσχεται και είναι κληρονομητό.

[2] Η προθεσμία αναστέλλεται σε περίπτωση δικαιοστασίου ή από λόγους ανωτέρας βίας, όχι όμως και με την κήρυξη του κληρονόμου σε κατάσταση πτώχευσης.

[3] Π.χ. ο ασκών τη γονική μέριμνα ή ο επίτροπος ανηλίκου.

[4] Η απόδειξη μπορεί να γίνει τόσο με έγγραφα (π.χ. αποδεικτικά των χρεών) όσο και με κατάθεση μάρτυρα.