Ι. Έννοια κοινού τραπεζικού λογαριασμού

Τα σχετικά με την κατάθεση σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό ρυθμίζονται από το ν. 5638/1932 (εφεξής «ο Νόμος»), ως τροποποιηθείς ισχύει. Στο άρθρο 1 αυτού ορίζεται ότι χρηματική κατάθεση σε Τράπεζα, σε ανοιχτό λογαριασμό, στο όνομα δύο ή περισσότερων από κοινού (compte joint, joint account) είναι εκείνη η κατάθεση που περιέχει τον όρο, ότι του λογαριασμού αυτής μπορεί να κάνει χρήση εν όλω ή εν μέρει, χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών, είτε ένας είτε ορισμένοι από αυτούς είτε και όλοι οι κατ’ ιδίαν δικαιούχοι. Η χρηματική κατάθεση επιτρέπεται να ενεργείται και σε κοινό λογαριασμό προθεσμιακό ή ταμιευτηρίου υπό προειδοποίηση.

Από τις ανωτέρω διατάξεις, συνδυαζόμενες προς εκείνες των άρθρων 2 παρ. 1 του ν.δ. 17-7/13-8-1923 «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιρειών», 411, 483, 491 και 493 ΑΚ προκύπτει ότι, σε περίπτωση χρηματικής καταθέσεως επ’ ονόματι του ιδίου του καταθέτη και τρίτου ή τρίτων προσώπων σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό και ανεξαρτήτως του αν τα κατατεθέντα χρήματα ανήκαν σε όλους υπέρ των οποίων έγινε η κατάθεση ή σε μερικούς από αυτούς, παράγεται μεταξύ του καταθέτη και του τρίτου αφενός και του δέκτη της κατάθεσης νομικού προσώπου αφετέρου ενεργητική εις ολόκληρον ενοχή, με αποτέλεσμα η ανάληψη των χρημάτων της καταθέσεως (είτε όλων είτε μέρους αυτών) από ένα εκ των δικαιούχων να γίνεται εξ ιδίου δικαίου και όχι ως αντιπροσώπου των λοιπών, εάν δε αναληφθεί ολόκληρο το ποσό της χρηματικής καταθέσεως από ένα μόνο δικαιούχο επέρχεται απόσβεση της απαιτήσεως εις ολόκληρον έναντι του δέκτη της καταθέσεως και ως προς τον μη αναλαβόντα δικαιούχο, ο οποίος αποκτά πλέον εκ του νόμου απαίτηση έναντι του αναλαβόντος ολόκληρη την κατάθεση, για την καταβολή ποσού αναλόγου προς τον αριθμό των συνδικαιούχων του κοινού λογαριασμού, εκτός εάν από την μεταξύ των εσωτερική σχέση προκύπτει άλλη αναλογία ή δικαίωμα σε ολόκληρο το ποσό της καταθέσεως ή έλλειψη δικαιώματος αναγωγής από τον μη αναλαβόντα (ΑΠ 351/2018). 

ΙΙ. Ο όρος του άρθρου 2 του Νόμου

Σε περίπτωση καταθέσεων σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό, είναι δυνατό να τεθεί πρόσθετα ο όρος (άρθρο 2), σύμφωνα με τον οποίο, σε περίπτωση θανάτου οποιουδήποτε από τους καταθέτες, η κατάθεση και ο λογαριασμός από αυτή περιέρχεται αυτοδικαίως στους λοιπούς επιζώντες δικαιούχους μέχρι τον τελευταίο απ’ αυτούς. Σε αυτή την περίπτωση, η κατάθεση περιέρχεται σε εκείνους ελεύθερη από κάθε φόρο κληρονομίας ή άλλο τέλος. Επιπλέον, στο άρθρο 3 του Νόμου ορίζεται ότι οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος συνδικαιούχου (εξ αδιαθέτου, εκ διαθήκης και αναγκαίοι) δεν αποκτούν κανένα δικαίωμα σε αυτή την κατάθεση, ενώ δεν είναι δυνατή και η διάθεση αυτής με πράξη είτε εν ζωή είτε αιτία θανάτου. Αν δεν τεθεί ο εν λόγω όρος, πράγμα που αποτελεί την εξαίρεση, οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος συνδικαιούχου μπορούν να αξιώσουν το ποσό εκείνο της κατάθεσης που αναλογεί στον κληρονομούμενο βάσει της εσωτερικής σχέσης που συνέδεε τον τελευταίο με τους επιζώντες συνδικαιούχους.

ΙΙΙ. Η πρόβλεψη του άρθρου 117 του ΕισΝΑΚ

Για την προστασία των δικαιωμάτων των νόμιμων μεριδούχων έναντι των δυσμενών προβλέψεων για τους κληρονόμους του αποβιώσαντος δικαιούχου και την ευνοϊκή μεταχείριση των λοιπών, επιζώντων συνδικαιούχων, ο νομοθέτης προέβλεψε στο άρθρο 117 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα ότι: «Σε περίπτωση χρηματικής κατάθεσης σε κοινό λογαριασμό του Νόμου 5638 της 31 Αυγούστου/7 Σεπτεμβρίου 1932 «περί καταθέσεως εις κοινόν λογαριασμόν» η κατάθεση, αν με αυτήν πραγματοποιήθηκε δωρεά, κρίνεται ως προς το δίκαιο της νόμιμης μοίρας ως δωρεά, εφόσον πρόκειται για κληρονομία καταθέτη που πέθανε μετά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα.». Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι η εν λόγω κατάθεση, με την οποία πραγματοποιήθηκε δωρεά προς τον συνδικαιούχο, προστίθεται στην κληρονομία για τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας κατά τους όρους του άρθρου 1831 ΑΚ. Επιπλέον, υπόκειται  σε ανατροπή ως άστοργος δωρεά κατά το άρθρο 1835 ΑΚ. Τα ανωτέρω τυγχάνουν εφαρμογής μόνο στην περίπτωση των νόμιμων μεριδούχων.

Χριστίνα Ζήση
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Γενικού Αστικού Δικαίου Ε.Κ.Π.Α.